Γράφει η Δήμητρα Δήμου.
Πόσες φορές μας έχει συμβεί να πας να κάνεις κάτι και να ξεχνάς τι ήταν αυτό. Σαν ένας νέος… Σέρλοκ Χολμς περιφέρομαι από το ένα δωμάτιο στο άλλο, ψάχνοντας απεγνωσμένα για ποιόν λόγο σηκώθηκα από τον καναπέ μου! Ε λοιπόν, υπάρχει ονομασία στο φαινόμενο αυτό και λέγεται «doorway amnesia» και υπάρχει ένας τρόπος να το αποφύγεις.
Πριν λοιπόν αρχίσουμε να αμφισβητούμε την κατάσταση του μυαλού μας, σας ενημερώνω πως όλο αυτό έχει να κάνει με τον τρόπο που μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα μαζί: το πώς μετατοπίζεται η προσοχή μας ανάλογα με την ιεραρχία των πράξεων μας.
Τι είναι η doorway amnesia
Αυτό που περιγράφεται ως «αμνησία της πόρτας» είναι γνωστικό φαινόμενο. Η απώλεια μνήμης πιστεύεται πως προκύπτει επειδή η αλλαγή στο περιβάλλον (η διέλευση ενός ορίου, νοητού ή πραγματικού) διαταράσσει τη συνέχεια των διαδικασιών σκέψης. Προκαλεί το reset του εγκεφάλου και αυτό μπορεί να οδηγήσει στο να ξεχάσουμε την αρχική μας πρόθεση.
Ο όρος doorway amnesia διατυπώθηκε πρώτη φορά το 2006, σε μελέτη που έγινε με επικεφαλής τον γνωστικό ψυχολόγο Δρ Gabriel Radvansky. Μετά τα διάφορα πειράματα που έκανε με συναδέλφους του, διαπίστωσε πως οι συμμετέχοντες ήταν πιο πιθανό να ξεχάσουν πληροφορίες όταν περνούσαν μια σειρά από πόρτες, σε σύγκριση με την ίδια απόσταση μέσα σε ένα δωμάτιο.
Αυτό υποδηλώνει ότι η πράξη της διέλευσης από μια πόρτα οδηγούσε στην απώλεια μνήμης.
Η πόρτα μπορεί να είναι πραγματική ή νοητή
Το 2011, ερευνητές του University of Notre Dame Study μελέτησαν περαιτέρω την εικασία. Παρατήρησαν στο Quarterly Journal of Experimental Psychology ότι το φαινόμενο δεν συνέβαινε μόνο με φυσικές πόρτες, αλλά και με φανταστικές ή εικονικές.
Όπως σημείωσαν, «ένα καλό παράδειγμα είναι η μετακίνηση σε ένα πολυκατάστημα, από το πάρκινγκ προς τα καταστήματα. Μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε τι θέλουμε να αγοράσουμε». Όσο για τη μετάβαση από τα καταστήματα στο πάρκινγκ, όλοι ξέρουμε πού μπορεί να καταλήξει. Ναι, στο να ψάχνουμε για ώρα το αυτοκίνητο μας.
Η μελέτη του 2011 έδειξε ότι ήταν η πράξη της μετάβασης σε διαφορετικά περιβάλλοντα που προκάλεσε την απώλεια μνήμης. Όχι η παρουσία φυσικής πόρτας.
Ο εγκέφαλος «αποφασίζει» τι ξεχνάς και τι κρατάς
Ακολούθησαν πολλές άλλες σχετικές εργασίες, που βοήθησαν να μάθουμε ότι το φαινόμενο μπορεί να είναι πιο έντονο σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, συγκριτικά με νεότερα άτομα. Μια θεωρία είναι ότι οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς σε διαταραχές της μνήμης, λόγω αλλαγών στις γνωστικές διαδικασίες.
Το 2021 ερευνητές πρότειναν ότι «το φαινόμενο της πόρτας» σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο η εργαζόμενη μνήμη και η προσοχή μας επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Διευκρινίστηκε πως ο εγκέφαλος μας «χωρίζει» τις μνήμες ανά περιβάλλοντα. Όταν περνάμε κάτω από μια πόρτα, ο εγκέφαλός μας μπορεί να αποφασίσει να «ξεφορτωθεί» πληροφορίες που σχετίζονται με το περιβάλλον που αφήνουμε πίσω, ώστε να δημιουργήσει χώρο για την επεξεργασία νέων πληροφοριών στο νέο περιβάλλον. Αυτό μοιραία μας οδηγεί σε κενά μνήμης.
Εν τω μεταξύ, μελέτες νευροαπεικόνισης με χρήση fMRI που επιστρατεύτηκε για τη διερεύνηση των νευρικών μηχανισμών πίσω από το φαινόμενο, κατέγραψαν αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου και στη συνδεσιμότητα όταν τα άτομα μετακινούνται μεταξύ περιβαλλόντων. Γεγονός που μπορεί να συμβάλει σε διαταραχές της μνήμης.
Ξέχνα το multitasking
Aυστραλοί ερευνητές επισήμαναν πως όταν είμαστε συγκεντρωμένοι σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε, τίποτα δεν μπορεί να μας σταματήσει από το να το θυμόμαστε. Όταν σκεφτόμαστε πολλά διαφορετικά πράγματα, μοιραία έρχεται η λήθη.
Προτάθηκε δηλαδή, ότι το φαινόμενο εμφανίζεται όταν αλλάζουμε φυσικό και νοητικό περιβάλλον, όπως πηγαίνουμε από το ένα δωμάτιο στο άλλο, ενώ σκεφτόμαστε διαφορετικά πράγματα. Αυτή είναι η συνταγή της αποτυχίας.
Φωτό:David Babayan, Thought Catalog, Noah Buscher, Kevin Turcios (unsplash.com)