Τι πρόοδος! Το Μεσαίωνα θα με καίγανε στην πυρά. Τώρα, καίνε στην πυρά τα βιβλία μου. (Ζίγκμουντ Φρόυντ)

Γράφει η Εύα Καλαβρή.

Πάλι καταφέραμε να γίνουμε “θέμα” με την κακή έννοια. Οι γονείς που συγκεντρώθηκαν κι έκαψαν παιδικό βιβλίο στην πόλη μας έγιναν θέμα συζήτησης τις τελευταίες μέρες και θύμισαν εποχές σκοταδισμού και ναζισμού. Εικόνες ντροπής έκαναν το γύρο του διαδικτύου, παίχτηκαν και σχολιάστηκαν στα τηλεοπτικά κανάλια και καταδικάστηκαν με δηλώσεις διαφόρων προσώπων. Παράλληλα με την απαγωγή του Διευθυντή Γυμνασίου στην Πιερία από τους γονείς αυτοαποκαλούμενους “θεματοφύλακες του Συντάγματος”, είναι να αναρωτιέται κανείς πραγματικά: “τι άλλο θα δούμε;”

Ξέρετε τι μου θύμισε αυτό το περιστατικό; Κάτι που σίγουρα ξέρετε, έχετε ακούσει, ή μπορεί και να κάνατε στο παρελθόν:

Στο τέλος της σχολικής χρονιάς, μερικοί μαθητές, ειδικά των μεγαλύτερων τάξεων και περισσότερο της Γ’ Λυκείου, μαζεύονταν και πετούσαν τα βιβλία τους, τα έσκιζαν ή τα κατέστρεφαν και αρκετές φορές τα έκαιγαν κιόλας. Αυτά τα βιβλία, που όλη τη χρονιά τους κρατούσαν συντροφιά, που κουβαλούσαν επάνω τους σημειώσεις, μουτζούρες, ραβασάκια, που πρόσφεραν πολύτιμη γνώση και άνοιξαν ορίζοντες και το δρόμο προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση, αυτά τα βιβλία ξαφνικά μετατρέπονταν σε δαιμονικά αντικείμενα, στη φυλακή των μαθητών, σε κάτι που τους βασάνισε άδικα κι έτσι καίγοντάς τα ένιωθαν ελεύθεροι να απολαύσουν το καλοκαίρι τους ανέμελοι.

Δεν είναι λίγες οι φορές που στην ανθρώπινη ιστορία έχουν γίνει περιστατικά “καύσης βιβλίων”…

Παραδείγματα βιβλίων που κάηκαν από τους Ναζί (Yad Vashem). Πηγή: wikimedia commons by David Shankbone

Με τη φράση «καύση βιβλίων» εννοούμε την τελετουργική καταστροφή βιβλίων ή άλλου έντυπου υλικού στη φωτιά. Η καύση βιβλίων, που συνήθως πραγματοποιούνταν σε δημόσιο χώρο, αποτελεί στοιχείο λογοκρισίας και συνήθως πηγάζει από μια πολιτισμική, θρησκευτική ή πολιτική αντίθεση με το εν λόγω υλικό.

Οι καύσεις βιβλίων έχουν μια μακρά και σκοτεινή ιστορία. Ίσως το πιο γνωστό από αυτά τα γεγονότα, η καύση των βιβλίων από το ναζιστικό καθεστώς στις 10 Μαΐου 1933, όπου φοιτητές, οι οποίοι διαδήλωναν υπέρ μιας ενοποιημένης χώρας —η Γερμανία εκείνη την εποχή ήταν ένα συνονθύλευμα κρατιδίων— έκαψαν αντιεθνικά κείμενα και βιβλία που τα έκριναν ως «αντιγερμανικά».

Αλήθεια αναρωτιέμαι: ποιον εχθρό έβλεπαν οι γονείς στο βιβλίο του Τριβιζά και ήθελαν να τον αφανίσουν;

Στις γραμμές που ακολουθούν θα βρείτε γνωμικά για τα βιβλία που έχουν εκφραστεί από σπουδαίους ανθρώπους:

Ουμπέρτο Έκο: Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.

Ουίλιαμ Φώκνερ: Ίσως να είχαν δίκιο που έβαλαν την αγάπη στα βιβλία. Ίσως επειδή δεν θα μπορούσε να ζει πουθενά αλλού.

Φραντς Κάφκα: Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας.

Χόρχε Λουίς Μπόρχες: Πάντα φανταζόμουν τον παράδεισο σαν ένα είδος βιβλιοθήκης.

Καρτέσιος: Το να διαβάζεις τα καλά βιβλία είναι σαν να συνδιαλέγεσαι με τους άριστους των περασμένων αιώνων.

Φρανσουά Μωριάκ: Πες μου τι διαβάζεις να σου πω ποιος είσαι. Αυτό είναι αρκετά σωστό, αλλά θα σε γνώριζα καλύτερα αν μου έλεγες τι ξαναδιαβάζεις.

Αντρέι Ταρκόφσκι: Ένα βιβλίο διαβασμένο από χίλιους διαφορετικούς ανθρώπους είναι χίλια διαφορετικά βιβλία.

Ξέρετε τι έκανα χθες βράδυ;

Παράγγειλα καινούρια παιδικά βιβλία για το παιδί μου. Έβγαλα από τη βιβλιοθήκη τα αγαπημένα μου χριστουγεννιάτικα παιδικά παραμύθια του Τριβιζά “το ποντικάκι που ήθελε ν’ αγγίξει ένα αστεράκι”, “ένα δέντρο μια φορά”, “Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα”, με σκοπό να τα ξαναδιαβάσουμε. Τέλος, βρήκα σε audio book το παραμύθι της Ζωρζ Σαρή “η κυριά Κλο κλο διαβάζει” (link εδώ) και το ακούσαμε πριν κοιμηθούμε…