Γράφει η Εύα Καλαβρή.
Καλή εβδομάδα φίλες και φίλοι. Επίσημα ξεκίνησε η αποκριάτικη περίοδος, αφού χθες Κυριακή 25 Φεβρουαρίου, άνοιξε το Τριώδιο!
Αυτή την έκφραση τη λέμε και τη χρησιμοποιούμε, προφανώς για να σημάνουμε την έναρξη της απορκιάτικης περιόδου, αλλά γνωρίζουμε το νόημά της και πώς προέκυψε; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ τι είναι το “Τριώδιο” και γιατί “ανοίγει”;
Το περασμένο Σάββατο το απόγευμα ήμουν στο σπίτι με παρέα και ακούσαμε καμπάνες από τον γειτονικό ναό.. Τότε κάπως αυθόρμητα αναρωτηθήκαμε μήπως είναι κάποια γιορτή και το ψάξαμε…
Με την έναρξη της περιόδου του Τριωδίου, κατά τον Εσπερινό του Σαββάτου που τελείται πριν από την Κυριακή του “Τελώνου και του Φαρισαίου” (γι’ αυτό και οι καμπάνες), ο ιεροψάλτης παραλαμβάνει το βιβλίο του Τριωδίου που είναι τοποθετημένο στην Εικόνα του Ιησού Χριστού. Έπειτα, το ασπάζεται και το τοποθετεί στο αναλόγιο του ναού.
Με αυτόν τον τρόπο, η φράση “Άνοιξε το Τριώδιο” αφορά τόσο στο “άνοιγμα” του βιβλίου στην Εκκλησία με την κυριολεκτική έννοια, όσο και την έναρξη της εκκλησιαστικής περιόδου που ονομάζουμε Τριώδιο.
Γιατί ονομάζεται Τριώδιο;
Χάρη στη μορφή του υμνολογικού υλικού που εμπεριέχεται στο λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας. Συγκεκριμένα, οι ύμνοι που λέγονται Τριώδια, δεν έχουν τη συνήθη μορφή όπως σε άλλα λειτουργικά βιβλία, καθώς διαθέτουν τρεις ωδές (ή αλλιώς Κανόνες), αντί για εννέα. Κανόνας (κανών) στην ορθόδοξη υμνογραφία ονομάζεται ένα σύστημα εγκωμιαστικών τροπαρίων, τα οποία ψάλλονται στην ακολουθία του όρθρου και έχουν ενιαίο θέμα και ήχο.
Έτσι ο όρος “Τριώδιο” έχει διπλή έννοια. Αφενός, Τριώδιο ονομάζεται το λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας με ύμνους τριών ωδών που ψάλλονται την περίοδο πριν από την Ανάσταση. Αφετέρου, Τριώδιο καλείται και το κινητό διάστημα του εκκλησιαστικού έτους που προετοιμάζει τους πιστούς για τον εορτασμό του Πάσχα.
Το Τριώδιο για το τρέχον έτος 2024, άνοιξε στις 25 Φεβρουαρίου και θα κλείσει στις 4 Μαΐου, οπότε και θα έχουν συμπληρωθεί 10 εβδομάδες. Γενικά, πρόκειται για το χρονικό διάστημα από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου έως το Μεγάλο Σάββατο κάθε έτους. Σηματοδοτεί την αρχή μιας κατανυκτικής περιόδου που χαρακτηρίζεται από έντονη περισυλλογή και προετοιμασία των πιστών για την σαρανταήμερη νηστεία που θα ακολουθήσει.
Η πρώτη Κυριακή λοιπόν, η χθεσινή, που αναφέρεται στην παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου, μας διδάσκει την αρετή της ταπείνωσης και στηλιτεύει την έπαρση. Άκρως διαχρονικά και διδακτικά τα μηνύματά της και αξίζει να τη θυμηθούμε και να προβληματιστούμε:
Νεοελληνική Απόδοση
Είπε ο Κύριος αυτή την παραβολή: «Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο ναό για να προσευχηθούν. Ο ένας ήταν Φαρισαίος κι ο άλλος τελώνης. Ο Φαρισαίος στάθηκε επιδεικτικά κι έκανε την εξής προσευχή σχετικά με τον εαυτό του: «Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ που εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους άρπαγας, άδικος, μοιχός, ή και σαν αυτόν εδώ τον τελώνη. Εγώ νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα και δίνω στο ναό το δέκατο απ’ όλα τα εισοδήματά μου». Ο τελώνης, αντίθετα, στεκόταν πολύ πίσω και δεν τολμούσε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό. Χτυπούσε το στήθος του και έλεγε: «Θεέ μου, σπλαχνίσου με τον αμαρτωλό». Σας βεβαιώνω πως αυτός έφυγε για το σπίτι του αθώος και συμφιλιωμένος με το Θεό, ενώ ο άλλος όχι· γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, κι όποιος τον ταπεινώνει θα υψωθεί».
Οι Φαρισαίοι ήταν άνθρωποι γενάτοι εγωϊσμό, οι οποίοι νόμιζαν πως μόνο εκείνοι ήταν δίκαιοι και άγιοι. Περιφρονούσαν τους άλλους ανθρώπους γιατί τους έβλεπαν αμαρτωλούς. Εκπροσωπούσαν (και συμβολίζουν και σήμερα) την υποκρισία και την εγωιστική έπαρση.
Αντίθετα, η τάξη των Τελώνων θεωρούνταν η προσωποποίηση της αδικίας και της αμαρτωλότητας. Ως φοροεισπράκτορες των κατακτητών Ρωμαίων διέπρατταν αδικίες, κλοπές, τοκογλυφίες και άλλες ειδεχθείς ανομίες και δικαιολογημένα ο κόσμος ήταν δυσαρεστημένος μαζί τους.
Ο τελώνης λοιπόν, προσευχόταν και αυτός αλλά με ταπείνωση και συντριβή ζητούσε συγχώρεση και όχι επιβράβευση από το Θεό. Βρίσκεται στην άκρη του Ναού με σκυμμένο κεφάλι και χτυπώντας το στήθος του ζητά συγχώρεση. Συναισθάνεται τη δεινή του θέση και ζητά το έλεος του Θεού και όπως ήταν φυσικό η προσευχή του γίνεται δεκτή από το Θεό, σε αντίθεση με τον υποκριτή Φαρισαίο.
Η Εκκλησία όρισε να είναι αφιερωμένη η πρώτη Κυριακή του Τριωδίου στη διδακτική αυτή παραβολή για να συνειδητοποιήσουμε πως η υπερηφάνεια και ο εγωισμός είναι η αγιάτρευτη ρίζα του κακού στον άνθρωπο, η οποία τον κρατά μακριά από την αγιαστική χάρη του Θεού και πως η ταπείνωση είναι το σωτήριο αντίδοτο της καταστροφικής πορείας που μας οδηγεί η εγωπάθεια.
Πηγή:
Η παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου
Εύχομαι σε όλους μας καλή εβδομάδα με ταπεινότητα και περισυλλογή!