Γράφει η Εύα Καλαβρή.
1η Μαρτίου! Η μέρα που τα παιδιά βγαίνουν από το σπίτι αφού πρώτα έχουν φορέσει το “μαρτάκι” τους στον καρπό! Πρόκειται για εκείνο το απλό βραχιολάκι από λευκή και κόκκινη κλωστή, που έχουμε στρίψει μεταξύ τους για να κάνουν μία πλεξίδα. Φυσικά, θα δούμε και πολύ πιο περίτεχνα μαρτάκια από αυτό που περιέγραψα, καθώς έχει κι αυτό την τέχνη του. Ό, τι κι αν προτιμάτε ο συμβολισμός είναι ίδιος!
Το έθιμο θεωρείται ότι προέρχεται από την αρχαιότητα και συγκεκριμένα ότι έχει τις ρίζες του στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την ονόμαζαν «κρόκη», στο δεξί τους χέρι και στο αριστερό τους πόδι.
Η ελληνική λαϊκή παράδοση για το «μαρτάκι»
Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει τη χαρά, η λευκή την αγνότητα και ο “Μάρτης” προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τις πρώτες ανοιξιάτικες λιακάδες, για να μην καούν. Το βγάζουν την τελευταία μέρα του μήνα και το αφήνουν πάνω στις τριανταφυλλιές όταν δουν το πρώτο χελιδόνι. Με αυτό τον τρόπο, τα χελιδονάκια θα μαζέψουν τα “μαρτάκια” και θα χτίσουν τις φωλιές τους. Σε κάποιες περιοχές, συνηθίζεται να το φορούν ως την Ανάσταση και να το καίνε μαζί με τις λαμπάδες.
Το έθιμο συναντιέται και σε άλλες βαλκανικές χώρες με μικρές διαφοροποιήσεις στην παράδοση και το συμβολισμό…
Κι εκεί, κάπου ανάμεσα σε λευκές και κόκκινες κλωστές, ανθισμένες αμυγδαλιές και τριανταφυλλιές, τ’ ανακατέψαμε με τις ειδήσεις για τον πόλεμο και στο νου μας ήρθε ένα τραγούδι κι ένα παραμύθι:
Κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ειρήνη μπερδεμένη
δώσε κλότσο να γυρίσει, παραμύθι ν’ αρχινήσει.
Η αγάπη κι η ομόνοια, κάτω σπάθες και κανόνια
κατεβήκανε μια μέρα, στο Λιτόχωρο πιο πέρα.
Παραμύθι, παραμύθι, το κουκί και το ρεβίθι
βόηθησε κι εσύ να γένει, όλη η γης αγαπημένη…
Και από το οπισθόφυλλο του βιβλίου “Κόκκινη κλωστή δεμένη” της Ζωρζ Σαρή:
«… Εμείς δε γονατίσαμε σκυφτοί
τα πόδια να φιλήσουμε του δυνατού
σαν τα σκουλήκια που πατεί μας…»
τραγουδούσαν τους στίχους του Παλαμά τα σκλαβωμένα Ελληνόπουλα. Ιστορίες από τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης: μας μιλάνε για την πεινασμένη Ζωή, που έτρωγε το φαγητό του σκύλου, για τον Αθηνόδωρο, το κουνέλι της, που δεν τον άφηνε να πεινάσει, για τα παιδιά της Αθήνας που αγωνίστηκαν για τη Λευτεριά…
Αν και δεν βγήκε ο ήλιος σήμερα, αγαπητοί φίλοι, ο Μάρτης είναι εδώ και η άνοιξη προ των πυλών! Κανείς δεν μπορεί να το ανατρέψει αυτό!
Καλό μήνα!