Γράφει η Εύα Καλαβρή.
Το σημερινό θέμα το έχω αποφασίσει εδώ και πολύ καιρό! Και δεν άλλαξα γνώμη καθώς θεωρώ ότι δεν έχει καμία απολύτως σχέση ο καλλιτεχνικός κόσμος της Ρωσίας με τον πόλεμο και τις αποφάσεις του Πούτιν. Οι Ρώσοι καλλιτέχνες είναι ίσως αυτοί που αντιμετωπίζουν το Ρώσο πρόεδρο με τη λιγότερη ευμένεια και συχνά με ανοιχτή εχθρότητα. Επίσης, ένας κορυφαίος συνθέτης που έγραψε ένα ανεπανάληπτο έργο, πολύ μακριά στο παρελθόν, δεν έχει καμία σχέση με τα σημερινά καταδικαστέα γεγονότα. Και θα καταλάβετε, επιτέλους, σε ποιο θέμα αναφέρομαι:
Σαν σήμερα, τη βραδιά της 4ης Μαρτίου του 1877, στην παγωμένη Μόσχα και στο κατάμεστο Θέατρο Bolshoi, πραγματοποιήθηκε η πρεμιέρα του αριστουργηματικού Μπαλέτου «Λίμνη των Κύκνων»! Μια ιστορία για το καλό, το κακό, τη μοίρα, την απάτη, τη συγχώρεση και την αυτοθυσία, η Λίμνη των Κύκνων εξελίχθηκε σε πολιτισμικό “στερεότυπο” της αιθέριας μπαλαρίνας που διεκδικεί ένας πρίγκιπας.
Η ιστορία αυτού του καταπληκτικού έργου υπήρξε μακροχρόνια και πολυτάραχη. Ο ίδιος ο συνθέτης του μπαλέτου, ο Peter Ilyich Tchaikovsky, το 1871 είχε δημιουργήσει στο σπίτι του μία μικρή παράσταση για τα ανίψια του, βασισμένη σε μία γερμανική ιστορία με τίτλο «το κλεμμένο πέπλο». Λίγα χρόνια αργότερα, το 1875, ο διευθυντής των Αυτοκρατορικών Θεάτρων της Μόσχας, ανέθεσε στον Tchaikovsky τη μουσική σύνθεση ενός μπαλέτου 4 πράξεων με τίτλο “The Lake of the Swans” και ο συνθέτης αξιοποίησε περαιτέρω την αρχική του έμπνευση. Η πρεμιέρα έγινε λοιπόν στις 4 Μαρτίου 1877, με το μπαλέτο να αποτελείται από λυρικά βαλς, που δεν έχουν διασωθεί, και ένα παραμύθι για τη μεταμόρφωση της όμορφης Odette σε κύκνο.
Θα το πιστεύατε αν σας έλεγα ότι τότε η παράσταση απογοήτευσε κοινό και κριτικούς και στέφθηκε από απόλυτη… αποτυχία; Ο Tchaikovsky από τη άλλη, κέρδισε από αυτό μόλις 800 ρούβλια, ποσό που σίγουρα δεν πλησιάζει την ανεκτίμητη αξία του, αλλά τότε ήταν μεγαλύτερο από τις ετήσιες αποδοχές του για τη διδασκαλία μουσικής στο Ωδείο της Μόσχας.
Η αυθεντική ιστορία είναι λίγο διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε εμείς σήμερα. Ευτυχώς για όλους εμάς, αρκετά χρόνια αργότερα, το 1895, στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, με νέα χορογραφία τη φορά αυτή από τους Petipa και Ivanov, η παράσταση γνώρισε την αποθέωση. Ο Tchaikovsky, δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει το έργο του να αναγνωρίζεται μιας και είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν.
Αμέτρητες παραλλαγές…!
Μελοποιημένη από τον σπουδαιότερο συνθέτη μπαλέτου στον κόσμο, η Λίμνη των Κύκνων αποτελεί την επιτομή της μεγαλοπρέπειας του μπαλέτου του 19ου αιώνα. Σε θέατρα και ταινίες, σε μυθιστορήματα και παιδικές ιστορίες, σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, μιούζικαλ, τηλεόραση, κινούμενα σχέδια, ακόμη και στο κινέζικο τσίρκο, η ιστορία έχει μια μακροχρόνια παρουσία σε αμέτρητες παραλλαγές και διασκευές. Άλλες καταλήγουν στο θάνατο του μάγου Rothbart ή της Odette και του πρίγκιπα ή ακόμη και των τριών, άλλες καταλήγουν σε νίκη της αγάπης τους και σε ευτυχές τέλος.
Και λίγο Gossip…
Ο ρόλος της Odette αρχικά προοριζόταν για τη Ρωσίδα μπαλαρίνα Anna Sobeshchanskaya, η οποία απομακρύνθηκε την τελευταία στιγμή γιατί κατηγορήθηκε από κάποιον κυβερνητικό αξιωματούχο ότι είχε δεχθεί ακριβά κοσμήματα από τον ίδιο και έπειτα παντρεύτηκε έναν χορευτή με τον οποίο τα πουλούσαν για μετρητά. Παρόλα αυτά, η Sobeshchanskaya, επέστρεψε στην παράσταση λίγο αργότερα…
Η σχεδόν ομόφωνη κριτική σχετικά με την αποτυχία της πρεμιέρας αφορούσε και την ορχήστρα, και τους χορευτές, και τα σκηνικά. Η αριστοτεχνική δουλειά του Tchaikovsky, χάθηκε μέσα στην πανωλεθρία της φτωχής παραγωγής, τη μετριότητα της χορογραφίας και των κοστουμιών, ενώ από άλλους κρίθηκε υπερβολικά περίπλοκη για μπαλέτο.
Παρόλη τη γενική αποτυχία της πρεμιέρας, η παράσταση ανέβηκε για 6 χρόνια και παρουσιάστηκε συνολικά 41 φορές, μέχρι που τα σκηνικά κατέρρευσαν από την ελλιπή συντήρηση.
Εγώ.. στο θέατρο Sadler’s Wells στο Λονδίνο.
Στη φωτογραφία ο Βρετανός χορευτής Jonathan Ollivier που σκοτώθηκε σε δυστύχημα με μοτοσικλέτα τον Αύγουστο του 2015, λίγες ώρες πριν τη συμμετοχή του στη Λίμνη των κύκνων του Mathew Bourne.
Αξίζει να δείτε ακόμη:
- Την «αιρετική» Λίμνη των Κύκνων του Mathew Bourne όπου χορεύουν μόνο άντρες.
- Την ταινία Billy Elliot, όπου ο πρωταγωνιστής στην τελευταία σκηνή είναι ένας από τους χορευτές της προαναφερθείσας παράστασης (το είχατε παρατηρήσει;;;)
- Την ταινία Black Swan (κατάλληλη άνω των 15 ετών)
Πηγές:
The Encyclopedia of World Ballet by Mary Ellen Snodgrass
Wikipedia