Γράφει η Εύα Καλαβρή.
Τι τελευταίες μέρες παρακολουθούμε με αγωνία όλα όσα συμβαίνουν στη Ρωσία και την Ουκρανία. Οι εξελίξεις έχουν συμπαρασύρει και τον κόσμο του μπαλέτου, καθώς καθημερινά κορυφαίοι καλλιτέχνες εγκαταλείπουν τη Ρωσία. Πρόσφατα παραδείγματα είναι ο Αλεξέι Ρατμάνσκι, πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής των Μπολσόι (τώρα ενταγμένος στο American Ballet Theatre), ο οποίος ετοίμαζε ένα νέο μπαλέτο στη Μόσχα, κι έφυγε αμέσως με την έναρξη του πολέμου και η Όλγα Σμιρνόβα, πρίμα μπαλαρίνα των Μπολσόι, η οποία εισχώρησε στο Εθνικό Μπαλέτο της Ολλανδίας, αφού κατήγγειλε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Παρακολουθώντας τις εξελίξεις, ήταν αναπόφευκτο να θυμηθώ και ν’ ανασύρω στοιχεία για έναν πολύ χαρισματικό χορευτή, ίσως το πιο γνωστό όνομα παγκοσμίως.
Νουρέγιεφ ή αλλιώς… Lord of Dance
Στις 17 Μαρτίου 1938 λοιπόν, γεννήθηκε πολύ επεισοδιακά ο ταταρικής καταγωγής, Ρώσος, Ρουντόλφ Χαμέτοβιτς Νουρέγιεφ, σ’ ένα βαγόνι της Υπερσιβηρικής αμαξοστοιχίας κι ενώ η μητέρα του ταξίδευε προς το Βλαδιβοστόκ για να επισκεφθεί τον πατέρα του που υπηρετούσε στον Κόκκινο στρατό.
Δικαίως έχει ονομαστεί “Lord of Dance”, αποτέλεσε ένα από τα διασημότερα και εντυπωσιακά αστέρια του μπαλέτου του 20ου αιώνα, που εκτός από την τεχνική και εκφραστική του υπεροχή, υπήρξε και ένας ολοκληρωμένος χορογράφος δημιουργώντας τις δικές του εκδοχές για πολυάριθμα κλασικά έργα.
Φυσικό ταλέντο κι ασυμβίβαστος νέος
Αψηφώντας τις υποδείξεις του πατέρα του να σπουδάσει γιατρός ή μηχανικός, εκείνος αρχικά έμαθε λαϊκούς και φολκλορικούς χορούς και εμφανιζόταν με παιδικά συγκροτήματα, ενώ έπειτα έκανε μαθήματα μπαλέτου με τοπικούς δασκάλους και βρήκε μερική απασχόληση σαν μαθητευόμενος στο Μπαλέτο της Όπερας της Ουφά. Σε επίσκεψή τους στη Μόσχα, το 1955, πήγε σε ακροάσεις για τα Bolshoi, και τα Kirov στο Λένινγκραντ, όπου έγινε δεκτός και στα δύο, αλλά προτίμησε τα Kirov κι έτσι φοίτησε για 3 χρόνια στην Ακαδημία Vaganova.
Το κάπως «καθυστερημένο» ξεκίνημά του (αν αναλογιστούμε ότι μία μέση ηλικία για να ξεκινήσει κανείς σοβαρά κλασικό μπαλέτο είναι τα 8-9 χρόνια, εκείνος ήταν ήδη 17…), σε συνδυασμό με την ασυμβίβαστη συμπεριφορά του δημιουργούσε συχνά δυσκολίες. Χάρη στον εξαιρετικά ικανό και συμπονετικό δάσκαλο Pushkin, αποφοίτησε με διακρίσεις, δέχθηκε πολλές προτάσεις συνεργασίας ως πρώτος χορευτής και πάλι προτίμησε τα Kirov. Τα επόμενα 3 χρόνια χόρεψε τους περισσότερους πρωταγωνιστικούς ρόλους των κλασικών έργων του 19ου αιώνα και αρκετά μοντέρνα κομμάτια.
Ο θαυμασμός της Martha Graham για τον Νουρέγιεφ, την ενέπνευσε να δημιουργήσει το έργο Lucifer (1975). Τα σκηνικά επιμελήθηκε ο Joan Miró.
Αυτοεξορία
Το 1961, κατά την επίσκεψη των μπαλέτων στο Παρίσι, απόλαυσε την απόλυτη αποδοχή από το κοινό και μεγάλη προσωπική επιτυχία. Παράλληλα, σήμανε και το συναγερμό της ρωσικής Κρατικής Ασφάλειας (KGB) καθώς συναναστρεφόταν με ξένους και διασκέδαζε τα βράδια σε gay bars του Παρισιού. Με διάφορες δικαιολογίες του ζητήθηκε να επιστρέψει πίσω στη Ρωσία, όμως εκείνος αντιλήφθηκε τον κίνδυνο να φυλακιστεί αν επέστρεφε και αρνήθηκε. Προτίμησε την αυτοεξορία και δέχθηκε τις συνέπειες αυτής του της απόφασης καθώς δεν του επιτράπηκε ποτέ ξανά η είσοδος στη Ρωσία παρά μόνο το 1987 με απόφαση του Γκορμπατσόφ και όταν η μητέρα του ήταν ετοιμοθάνατη.
“I want to stay and to be free.”
Rudolf Nureyev at Le Bourget Airport
Ρούντολφ Νουρέγιεφ και Μαργκότ Φοντέιν
Κατά τη διάρκεια της λαμπρής του πορείας και των ανεπανάληπτων εμφανίσεών του, χόρεψε με πολλά μπαλέτα της Δύσης ως προσκεκλημένος καλλιτέχνης και περιόδευσε σε όλον τον κόσμο. Στα Βασιλικά Μπαλέτα του Λονδίνου γνώρισε τεράστια επιτυχία ως ζευγάρι με την κατά 19 ολόκληρα χρόνια μεγαλύτερή του Βρετανίδα χορεύτρια Μαργκότ Φοντέιν. Η ωριμότητά της μαζί με την εξυπνάδα του και η τρομερή χημεία τους μας άφησαν πλούσιο χορευτικό υλικό. Χόρεψαν μαζί για πολλά χρόνια: στο «Ρωμαίος & Ιουλιέτα» του Kenneth MacMillan, στο “Les Sylphides”, στη «Λίμνη των Κύκνων» και μπορείτε να εντοπίσετε πολλά βίντεό τους. Η τελευταία τους παράσταση μαζί ήταν το 1988 στο “Baroque Pas de Trois” όταν εκείνος ήταν 50 ετών και εκείνη 69!!!
“At the end of Swan Lake, when she left the stage
in her great white tutu
I would have followed her to the end of the world.”
Rudolf Nureyev
Ο Νουρέγιεφ πέθανε το 1993 από AIDS έχοντας παλέψει 9 ολόκληρα χρόνια να κρύψει την ασθένειά του από τον κόσμο για να μην επηρεαστεί η καριέρα του και τα όνειρά του να χορεύει και να δημιουργεί…
Με πληροφορίες από wikipedia & www.nureyev.org
Φωτογραφία έναρξης: το πρώτο μνημείο για τον χορευτή στη Ρωσία (Καζάν)