Γράφει η Εύα Καλαβρή.
Οι σημερινοί ενήλικες μπορούν να προετοιμάσουν τις επόμενες γενιές για την οικονομική τους… αποτυχία.
Πώς σας φαίνεται αυτή η πρόταση;
Βάσει μέτρησης του ΟΟΣΑ*, 2 στους 5 Έλληνες μαθητές, ηλικίας ~15 ετών, μπορούν να κριθούν ως χρηματοοικονομικά εγγράμματοι. Οι 3 στους 5 λοιπόν, έχουν μη αποδεκτά επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και υποδεικνύουν την αναγκαιότητα χάραξης μιας μακροχρόνιας πολιτικής από τις κυβερνήσεις για την ενίσχυση αυτού του τομέα εκπαίδευσης.
Μέχρι να γίνει αυτό βέβαια, να προστεθούν, πιθανόν, σχετικά μαθήματα και να εκπαιδευτούν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, θα έχουμε αλλάξει 2-3 γενιές ακόμα…
Καθώς λοιπόν όλα ξεκινούν από το σπίτι και την οικογένεια, είναι σημαντικό οι γονείς να βοηθήσουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων σχετικών με τη διαχείριση χρημάτων σε παιδιά όλων των ηλικιών. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με οικονομική εκπαίδευση είναι καλύτερα προετοιμασμένα για έκτακτες ανάγκες και κρίσεις, είναι λιγότερο πιθανό να βρεθούν σε κατάσταση μη διαχειρίσιμου χρέους και έχουν συνήθως πλεόνασμα για φιλανθρωπίες και υποστήριξη της κοινότητας.
Η πανδημία ανέδειξε ακόμη περισσότερο τα ήδη προβληματικά οικονομικά της κοινωνίας μας. Με υψηλά επίπεδα χρέους, κλείσιμο μικρών επιχειρήσεων και χρεοκοπίες να είναι συχνά φαινόμενα, οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με ανεργία, οικονομική εκμετάλλευση και μαύρη εργασία, χαμηλούς μισθούς και ανασφάλεια. Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ οι ίδιοι είναι οικονομικά “αναλφάβητοι” και δεν έχουν ιδέα για έννοιες όπως πληθωρισμός, δανεισμός, επιτόκια, ΦΠΑ.
Την ίδια στιγμή οι γονείς εμφανίζονται σχετικά απρόθυμοι ή διστακτικοί να συζητήσουν οικονομικά θέματα με τα παιδιά τους. Είτε επειδή και οι ίδιοι δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν να βοηθήσουν είτε αγνοούν τη σημασία αυτής της αλληλεπίδρασης.
Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος οικονομολόγος για να θίξει βασικά θέματα της ίδιας της καθημερινότητας.
Ακολουθούν μερικές προτάσεις για να “εκπαιδεύσετε” παιδιά τεσσάρων ηλικιακών κατηγοριών.
Ηλικίες 3-5
Χρειάζεσαι χρήματα για να αγοράσεις πράγματα.
Μπορούμε να μιλήσουμε για τις διάφορες μορφές χρημάτων που χρησιμοποιούμε: νομίσματα, χαρτονομίσματα, πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες. Ζητάμε από τα παιδιά να σκεφτούν πράγματα που κοστίζουν χρήματα: παιχνίδια, τρόφιμα, προσωπικά τους αντικείμενα, κ.λπ. Εξηγούμε επίσης, ότι πολλά πράγματα που έχουν αξία είναι δωρεάν. Το να περνάς χρόνο, παίζοντας με έναν φίλο, είναι πραγματικά διασκεδαστικό και δεν κοστίζει τίποτα!
Τα χρήματα κερδίζονται μέσω της εργασίας.
Μιλάμε για το επάγγελμά μας και γιατί το επιλέξαμε. Χρησιμοποιούμε παραδείγματα εργασίας που τα παιδιά αναγνωρίζουν, όπως δάσκαλος, φούρναρης, οδηγός λεωφορείου, πυροσβέστης.
Ίσως χρειαστεί να κάνεις υπομονή για να αγοράσεις κάτι που θέλεις.
Δύσκολο project ακόμη και για πολλούς ενήλικες… Όσο πιο γρήγορα αποδεχτούν τα παιδιά αυτό το γεγονός, τόσο το καλύτερο.
Ηλικίες 6-10
Υπάρχει διαφορά μεταξύ εκείνου που θέλουμε κι εκείνου που χρειαζόμαστε.
Μπορούμε να μιλήσουμε για όλα εκείνα τα πράγματα που πρέπει ν’ αγοράσουμε με τα χρήματά μας για να ζήσουμε: φαγητό, σπίτι, ρούχα. Έπειτα μπορούμε να κάνουμε μια λίστα με πράγματα που μας αρέσει να έχουμε, αλλά δεν είναι απαραίτητα για να ζήσουμε: παιχνίδια, γλυκά, παπούτσια με τα Paw Patrol και φωτάκια που αναβοσβήνουν.
Πρέπει να κάνουμε επιλογές για το πως θα ξοδέψουμε τα χρήματά μας.
Το εισόδημα είναι περιορισμένο, οι ανάγκες και τα θέλω μας απεριόριστα. Τα χρήματα μπορεί να εξαντληθούν με τις λάθος επιλογές. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία μπορούν να διαχειρίζονται ένα εβδομαδιαίο χαρτζιλίκι.
Καλό είναι να συγκρίνουμε τιμές.
Εξηγούμε ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για ν’ αγοράσουμε πράγματα. Μπορούμε να πάμε στα φυσικά καταστήματα ή ν’ αναζητήσουμε πράγματα στο διαδίκτυο. Μπορούμε επίσης να μιλήσουμε για τις περιόδους εκπτώσεων που μας δίνουν την ευκαιρία να βρούμε απαραίτητα πράγματα σε χαμηλότερες τιμές.
Ηλικίες 11-13
Θα πρέπει να αποταμιεύουμε ένα μικρό μέρος των χρημάτων που κερδίζουμε.
Ενθαρρύνουμε τη συνήθεια της αποταμίευσης σταθερού ποσού από το χαρτζιλίκι τους. Προτρέπουμε τα παιδιά να θέσουν στόχους για πράγματα που θα ήθελαν ν’ αποκτήσουν μελλοντικά, με τη βοήθεια της αποταμίευσής τους.
Η χρήση πιστωτικής κάρτας είναι σαν δάνειο.
Τα παιδιά μας παρακολουθούν να χρησιμοποιούμε κάρτες στις συναλλαγές μας και σίγουρα έχουν απορίες. Μπορούμε να εξηγήσουμε τις διαφορές χρεωστικής και πιστωτικής κάρτας, τη σύνδεσή τους με το λογαριασμό μισθοδοσίας μας από όπου αφαιρούνται / δεσμεύονται τα χρήματα και άλλα σχετικά θέματα.
Ηλικίες 14-18
Πρέπει να πληρώνουμε φόρους εισοδήματος.
Εξηγούμε γιατί πληρώνουμε φόρους και ασφαλιστικές εισφορές και τι επιστρέφουν οι φόροι στους πολίτες.
Η σημασία της ύπαρξης κουμπαρά έκτακτης ανάγκης.
Αναφέρουμε έκτακτα περιστατικά που μας έχουν τύχει: βλάβη στο αυτοκίνητο, χάλασε το ψυγείο, έσπασε το κινητό, κ.λ.π και πως η ύπαρξη ενός κουμπαρά μας βοήθησε ν’ ανταπεξέλθουμε. Εναλλακτικά, μπορούμε να μιλήσουμε για το πόσο μετανιώσαμε που δεν είχαμε τέτοιον κουμπαρά έκτακτης ανάγκης όταν τον χρειαστήκαμε.
Extra tip
Αφήνουμε τα παιδιά μας ν’ αποτύχουν σε ελεγχόμενο περιβάλλον και να μάθουν. Αφήστε τα να κάνουν ανόητες αγορές και συζητήστε το έπειτα, όταν αποδειχθεί ότι δεν ήταν η σωστή επιλογή. Επιβραβεύστε την επιτυχία αντίστοιχα: όταν εξοικονόμησαν χρήματα και γέμισε ο κουμπαράς τους.
Μέχρι την ηλικία των 14 ετών, ξεκινήστε την προπόνηση στον «πραγματικό κόσμο». Πάρτε το ποσό που θα ξοδεύατε κανονικά σε αυτά για ψυχαγωγία, ρούχα και άλλες ανάγκες και βάλτε το στον τραπεζικό λογαριασμό τους κάθε μήνα και αφήστε τους να το διαχειριστούν. Αν τα ξοδέψουν όλα για ένα ζευγάρι επώνυμα αθλητικά παπούτσια την πρώτη εβδομάδα και δεν έχουν χρήματα για να πάνε σινεμά με φίλους αργότερα, έχουν μάθει το μάθημα ότι τα χρήματα είναι πεπερασμένα και πρέπει να τα διαχειριστούν καλύτερα τον επόμενο μήνα.
Η γνώση είναι δύναμη
*ΟΟΣΑ (OECD INFE, 2016) OECD iLibrary (oecd-ilibrary.org)
Με πληροφορίες από: www.cnbc.com