Γράφει η Εύα Καλαβρή.
Τα γαϊτανάκια του Ευρίπου έχουν γίνει πλέον θεσμός κι ένα χαρούμενο παραδοσιακό έθιμο που αφομοίωσε η Χαλκίδα μας προσθέτοντας και τη δική της πινελιά: τη θάλασσα και το μοναδικό φαινόμενο του Ευρίπου.
Χθες Κυριακή, 10 Μαρτίου 2024, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου στήθηκαν στην παραλία από 75 συλλόγους από όλη την Ελλάδα, προσφέροντας ένα εντυπωσιακό, πολύχρωμο και γιορτινό θέαμα. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, έπλεξαν τα γαϊτανάκια τους, καλωσορίζοντας την άνοιξη και στέλνοντας τα ελπιδοφόρα μηνύματα της αναγέννησης της φύσης, της ομαδικότητας και της χαράς!
Αμέσως μετά, μια ανθρώπινη αλυσίδα σε όλο το μήκος της παραλίας, από τη γέφυρα του Ευρίπου μέχρι την προβλήτα του Αγίου Νικολάου, χόρεψαν στο ρυθμό του Καβοντορίτικου. 1.750 άνθρωποι είπαν οι διοργανωτές, ίσως περισσότεροι θα έλεγα εγώ, καθώς στην αλυσίδα εισχώρησαν και ανεξάρτητες ομάδες, σχολεία και σύλλογοι, στηρίζοντας με την παρουσία τους το όμορφο έθιμο και βοηθώντας να ξεπεράσει η φετινή εκδήλωση κάθε προηγούμενο ρεκόρ.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ – ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ
Το γαϊτανάκι, λέγεται ότι ήρθε στην Ελλάδα από πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας και ταίριαξε απόλυτα με τα άλλα τοπικά έθιμα, αφού η δεξιοτεχνία των χορευτών αλλά και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο.
10/3/2024 Παραλία Χαλκίδας, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου, προσωπικό αρχείο
Η λέξη «γαϊτανάκι» είναι υποκοριστικό της μεσαιωνικής λέξης «γαϊτάνιν», που σημαίνει μεταξωτό κορδόνι, λωρίδα, ταινία, και δημιουργείται χάρη στην τάση που έχει η γλώσσα μας να προσθέτει την κατάληξη «-άκι» για να δηλώσει τον υποκορισμό.
Προέρχεται από τα ελληνιστικά χρόνια, μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την ελληνιστική λέξη γαϊτάνη. Χωρίς να είμαστε βέβαιοι για την ετυμολογία της, η ονομασία της έχει να κάνει με την πόλη Gaeta της Ιταλίας, ιωνική αποικία των Σαμίων, γνωστή για την παραγωγή κορδέλας. Οι κορδέλες συνήθως ήταν από βαμβάκι, μαλλί ή μετάξι και αποτελούσαν διακοσμητική πινελιά των φορεμάτων.
10/3/2024 Παραλία Χαλκίδας, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου, προσωπικό αρχείο (λάτρεψα το μήνυμα στην μπλούζα τους!)
ΠΩΣ ΧΟΡΕΥΕΤΑΙ
Χρειάζονται δεκατρία άτομα για να στήσουν τον ιδιότυπο χορό. Ο ένας κρατά έναν μεγάλο στύλο στο κέντρο, από την κορυφή του οποίου ξεκινούν δώδεκα μακριές κορδέλες, καθεμιά με διαφορετικό χρώμα. Οι κορδέλες αυτές λέγονται γαϊτάνια και είναι αυτές που δίνουν το όνομά τους και στο έθιμο. Γύρω από τον στύλο δώδεκα χορευτές κρατούν από ένα γαϊτάνι και χορεύουν ταυτόχρονα ανά ζευγάρια, τραγουδώντας το παραδοσιακό τραγούδι.
Καθώς κινούνται γύρω από τον στύλο, κάθε χορευτής εναλλάσσεται με το ταίρι του και έτσι όπως γυρνούν, πλέκουν τις κορδέλες γύρω από τον στύλο δημιουργώντας χρωματιστούς συνδυασμούς, με τον ίδιο τρόπο που έπλεκαν παλιά οι γυναίκες τα γαϊτάνια και στόλιζαν τις παραδοσιακές φορεσιές. Όταν οι κορδέλες έχουν όλες τυλιχτεί και οι χορευτές χορεύουν όλο και πιο κοντά στο κοντάρι, αντιστρέφεται η φορά του χορού και αφού τα γαϊτάνια ξετυλιχτούν ο χορός τελειώνει.
10/3/2024 Παραλία Χαλκίδας, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου, προσωπικό αρχείο (ΝΟΧ κανόε-καγιάκ)
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ
Ο αριθμός των δώδεκα χορευτών λέγεται ότι δηλώνει τους μήνες του χρόνου που εναλλάσσονται ή τις Ώρες, τις μυθικές θεότητες του χρόνου. Σε πολλές κοινωνίες, κυρίως αγροτικές, το γαϊτανάκι συμβολίζει την ομόνοια και τη συναδελφικότητα. Ο κυκλικός χορός συμβολίζει τον κύκλο της ζωής, από τη ζωή στον θάνατο, από τη λύπη στη χαρά, από τον χειμώνα στην άνοιξη και το αντίθετο.
Και οι Απόκριες αποτελούν μια γιορτή χαράς που συνδυάζεται και με την αναζωογόνηση, με το ξύπνημα της φύσης, την άνοιξη. Αντλούν την καταγωγή τους από τα αρχαία Ανθεστήρια, γιορτή προς τιμήν του Διονύσου, που ελάμβανε χώρα επί τριήμερο κατά την πανσέληνο ύστερα από δύο πανσελήνους από το χειμερινό ηλιοστάσιο (μέσα Φεβρουαρίου). Παράλληλα, η πομπή του Καρνάβαλου έχει επίσης ρίζες στην αρχαιότητα, καθώς σχετίζεται με την πομπή γλεντιού και ακραίων συμπεριφορών κατά τις διονυσιακές γιορτές.
Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑ
10/3/2024 Παραλία Χαλκίδας, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου, προσωπικό αρχείο
Και μια διαφορετική ιστορία για το γαϊτανάκι που βρήκα στο διαδίκτυο και σας την παρουσιάζω:
Γαϊτανάκι: το έθιμο και μια νεράιδα
Το γαϊτανάκι, ένα έθιμο που έχει μείνει αναλλοίωτο στο χρόνο, πέρασε στην Ελλάδα από τους πρόσφυγες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Οι ρίζες του αγαπητού αυτού εθίμου, κατά πολλούς βρίσκονται πολύ βαθιά στην αρχαιότητα, σε έναν λαό που κατοικούσε αρχικά στη Θράκη και μετέπειτα στη σημερινή Τουρκία, τους Φρύγες.
Οι Φρύγες λάτρευαν τη Μητέρα Θεά Κυβέλη, που ταυτιζόταν με τη Ρέα, κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Ήταν θεά της φύσης, της γονιμότητας, της γης, μητέρα θεών και ανθρώπων.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Κυβέλη αγαπούσε πάρα πολύ έναν όμορφο άντρα, τον Άττι, ο οποίος σκοτώθηκε από το θανάσιμο χτύπημα ενός κάπρου στο κυνήγι.
Η Κυβέλη θρήνησε για τον χαμό του και τον μεταμόρφωσε σε έλατο. Από τότε ο Άττις συμβόλιζε τη βλάστηση, την αναγέννηση, το κύκλο της ζωής, το πέρασμα από τη λύπη στη χαρά και το έλατο που θύμιζε το λυγερόκορμο παλικάρι, έγινε το σύμβολο σε όλες τις γιορτές αναγέννησης της φύσης. Οι Φρύγες στόλιζαν με καρπούς, υφάσματα, λουλούδια το δέντρο και χόρευαν γύρω του ως ένδειξη χαράς για την αναγέννηση του Άττι.
Κατά το πέρασμά του, από την αρχαιότητα στη νεότερη ιστορία, το έθιμο αυτό άλλαξε λίγο μορφή, το έλατο έγινε κοντάρι, τα λουλούδια, οι καρποί και τα υφάσματα έγιναν κορδέλες, άλλα ο συμβολισμός παραμένει πάντα ο ίδιος…. Ο κύκλος της ζωής.
Από Κατερίνα Γούδα 23/02/2017 πηγή: Elniplex
10/3/2024 Παραλία Χαλκίδας, τα γαϊτανάκια του Ευρίπου, προσωπικό αρχείο
Σχετικά με τον καβοντορίτικο χόρο μπορείτε να ανατρέξετε στο αντίστοιχο περσινό μου άρθρο:
Από τα γαϊτανάκια του Ευρίπου στον Καβοντορίτικο χορό, με δυνατά μηνύματα ενότητας κι αισιοδοξίας
Καλές Απόκριες να έχουμε!