Έθιμα και προλήψεις του Αγίου Δημητρίου.

Γράφει η Ιωάννα Λαζάρου.

Κι εκεί που λες από Δευτέρα δίαιτα, έρχεται η μεγάλη γιορτή του Αγίου Δημητρίου και σε κάνει να πέφτεις με τα μούτρα και πάλι στα γλυκά.. Είστε και πολλοί πως να το κάνουμε.. Χρόνια πολλά λοιπόν στους αγαπημένους Δημήτρηδες και στις αγαπημένες Δημητρούλες.. Μια ημέρα είναι σήμερα που γίνονται πολλές εκδηλώσεις.. γιορτάζοντας με αυτό τον τρόπο την μνήμη του..

Στη Χαλκίδα μας γιορτάζει ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Δημητρίου.. αλλά και στη συμπρωτεύουσά μας τη Θεσσαλονίκη όπου είναι ο πολιούχος της γίνεται μεγάλη γιορτή!

Σε κάποια χωριά παλαιότερα φαντάζονταν πως ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος είναι δίδυμα αδέρφια, ο Αη Γιώργης φέρνει το καλοκαίρι, ενώ ο Αη Δημήτρης το χειμώνα και το κρύο.

Τη νύχτα πριν την γιορτή του Αγίου Δημητρίου υπήρχε η πεποίθηση πως ο ουρανός ανοίγει, ο άγιος τινάζει τα άσπρα του γένια και από εκεί πέφτει το πρώτο χιόνι. Τις τελευταίες ημέρες βέβαια.. οι καιρικές προγνώσεις μιλούν για ένα επερχόμενο «γαϊδουροκαλόκαιρο του Αγίου Δημητρίου».. το οποίο αν και διαθέτει ένα μάλλον ασυνήθιστο όνομα.. στην πραγματικότητα αποτελεί ένα αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο. Πρόκειται – όπως ετυμολογικά εξηγείται – για ένα πεισματάρικο καλοκαίρι.. το οποίο δε λέει να φύγει ακόμα και όταν βρισκόμαστε στο τέλος του Οκτωβρίου.. ή ακόμα και όταν διανύουμε το Νοέμβριο.

Ενώ από άποψης καιρού.. η γιορτή του Αγίου Δημητρίου είναι ένας κόμβος που από τις ζέστες περνάμε στα κρύα.. τα έθιμα ιδίως στα χωριά.. δίνουν κι άλλα χαρακτηριστικά στην εορταστική αυτή ημέρα.. Από κοινωνικής και εργασιακής άποψης.. η γιορτή ήταν πολύ σημαντική για τους εργάτες.. καθώς έκλεινε ο κύκλος των αγροτικών εργασιών.. οι οποίες ξεκινούσαν από το Πάσχα όπου κανόνιζαν σε ποιο κτήμα θα δουλέψουν.. και έμεναν στη δούλεψη των αφεντικών τους ως την γιορτή του Αγίου Δημητρίου.

Η ημέρα του Αγίου Δημητρίου.. ειδικά όπου υπάρχει πολιούχος.. φέρνει γιορτές και πανηγύρια στα σπίτια! Σε πολλά μέρη.. οι εορτάζοντες αυτή τη μέρα και φιλεύουν τους καλεσμένους τους με αρνί ή κόκορα για τους άντρες και κότα για τις γυναίκες. Συμπληρωματικά στο τραπέζι λόγω εποχής συνήθως έχει καλαμπόκι, μηλόπιτα και κολοκύθα.

Μιλώντας για χωριά και έθιμα.. θυμήθηκα τη γιαγιά μου που μου έλεγε ότι την προηγούμενη της γιορτής.. απαγορεύονταν να αγγίζουν μαλλί.. να χτενίζονται και να πιάνουν μυτερά αντικείμενα. Μη με ρωτάτε γιατί.. προλήψεις γενικά είχαν οι παλιότεροι! Μάλιστα μου είπε ότι οι γυναίκες έριχναν λάσπη στα κατώφλια.. στις γωνίες.. γύρω από τις κασέλες και στο τζάκι. Πάλι μη με ρωτάτε γιατί..

Χρόνια πολλά λοιπόν σε όσους και όσες γιορτάζουν! Κλείνω με λίγες πληροφορίες.. κάποιες γνωστές.. άλλες όχι.. για τη μεγάλη γιορτή:

1. Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε γύρω στο 280 μ.Χ. και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη.

2. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας. Κατατάχτηκε στο ρωμαϊκό στρατό πολύ νέος και στα 22 του χρόνια έγινε χιλίαρχος. Έγινε Χριστιανός επί αυτοκράτορα Διοκλητιανού και φυλακίστηκε το 303 μ.Χ. γιατί αρνήθηκε να απαρνηθεί την πίστη του. Θανατώθηκε επί Μαξιμιλιανού με λογχισμό μαζί με τον συγκρατούμενό του Νέστορα (ο οποίος αποκεφαλίστηκε).
   Ο Δημήτριος τάφηκε στον τόπο του μαρτυρίου του. Επάνω από το σημείο του μαρτυρίου του, έχει χτιστεί η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Εκεί βρίσκεται μέχρι και σήμερα ο τάφος του που αναβλύζει μύρο. Γι’ αυτό ονομάζεται και Μυροβλήτης.

3. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος Δημήτριος θεωρείται αδερφός του Αγίου Γεωργίου.

4. Την ημέρα της εορτής του Αγίου Γεωργίου ξεκινάει η καλοκαιρινή περίοδος και οι γεωργικές εργασίες και ολοκληρώνονται την ημέρα της εορτής του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου, όπου και ξεκινά η χειμερινή περίοδος.

5. Στις 26 Οκτωβρίου, μάλιστα, συνηθίζεται να στρώνουμε στο σπίτι τα χαλιά.

6. Στις εικόνες, παρουσιάζεται πάντα καβάλα σε ένα κόκκινο άλογο.

7. Στις 26 Οκτωβρίου 1912, απελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη και για αυτό το λόγο ο Άγιος που την προστάτευσε θεωρείται πολιούχος της.

8. Στη Θεσσαλονίκη, οι εορτασμοί την ημέρα του Αγίου Δημητρίου είναι λαμπροί και, ιδιαίτερα, η μεγαλοπρεπής Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στο κέντρο της πόλης.

9. Μετά τη θεία λειτουργία την ημέρα της γιορτής, στήνονται μεγάλα πανηγύρια και το γνωστό κλουμπάνι, δηλαδή ένα μεγάλο τραπέζι με 3 ειδών φαγητά, τα οποία έχουν φτιαχτεί όλα με προϊόντα που έχουν προσφερθεί από τους πιστούς.

10. Στην Κέρκυρα, την ημέρα της εορτής του Αγίου Δημητρίου, ξεκινά το έθιμο κατά το οποίο οι νοικοκυρές φτιάχνουν λουκουμάδες κάθε μέρα μέχρι τη γιορτή του Αγίου Σπυρίδωνος.